Najpiękniejsze Earth Cache Islandii

 

Chwilowe ograniczenia w podróżowaniu z powodu pandemii COVID-19 są okazją do refleksji. Muzea organizują zwiedzanie wirtualne w oczekiwaniu na fizycznych gości. Zapraszam zatem do relacji z miejsca, w którym statystycznie chyba jest najwięcej Earth Cache w przeliczeniu na jednostkę powierzchni. Nie bez powodu. Islandia jest obszarem młodym geologicznie. Można tam zobaczyć zachodzące procesy, które w innych miejscach Ziemi zachodziły dawno temu.

Reynisdrangar link

Przyzwyczailiśmy się do żółtych plaż. Zamiast kwarcu w tym miejscu jest wszechobecny bazalt. Ziarna poruszonej skały od kilku centymetrów do dziesiątych części milimetra wyrzucane są przez Atlantyk. Bazalt na wyspie jest wszędzie. Albo w postaci kamiennych słupów, albo w stanie rozkruszonym. Earth Cache pokazuje zjawisko erozji skał. Kiedyś wysoki klif sięgał tu dużo dalej. Energia fal w starciu ze skałą powoduje najpierw wytworzenie jaskini, potem okna, potem zawala się górny most nad oknem pozostawiając słupy, które z czasem też znikną. Obok jest też drugi Earth Cache opowiadający o rzadziej występującej tu skale – granicie.


Stuðlaberg Hellar (Basalt Caves)  link
Z drugiej strony klifu można zobaczyć bazaltową jaskinie. A nawet dwie. Zastygająca magma zmniejsza swoją objętość. Kurcząca się skała zaczyna pękać w charakterystyczny sposób tworząc słupy o najczęściej heksagonalnym przekroju. Z lewej i prawej strony rdzenia ocean zabrał skałę tworząc dosyć spore jaskinie. Erf opisuje jakie są typy jaskiń , pokazuje sposób tworzenia się słupów bazaltowych oraz sposób powstania jaskiń morskich. Podczas odwiedzin należy zachować szczególną ostrożność, zdarzało się że fale oceanu zabierały z plaży turystów. Obok jest jeszcze jeden erf dotyczący elementów pochodzenia wulkanicznego budujących pobliską plażę.

The geology of Dyrhólaey   link
Podążając dalej wzdłuż klifu przeciętego polem sandrowym zobaczymy jeszcze jeden etap erozji. Naturalny łuk nad wchodzącym w głąb Atlantyku. A faktycznie to ocean zabierający skałę. Erf opowiada też o różnych materiałach pochodzenia wulkanicznego budujący te klify. Z tego miejsca rozpościera się wspaniały widok na południową krawędź wyspy.


SKOGAFOSS EARTHCACHE   link

Zazwyczaj zachwycamy się pierwszym zobaczonym wodospadem. Erf opowiada o erozji rzecznej w kontekście skał po których płynie rzeka. Od ich twardości zależy jak głęboko rzeka wcina się podłoże a także pod jakim kątem następuje spadek. Rzeki zazwyczaj są krótkie. Zaczynając się u podnóża lodowca i kończą swój bieg w oceanie. Odważni próbują zajrzeć za wodospad badając rodzaj, strukturę, teksturę skały, której woda jak dotąd nie dała rady. Miejsce ciekawe, bo oprócz obejrzenia wodospadu z dołu można też pooglądać zanim przekroczy próg spadku.


Sólheimajökull  link

Pierwsze spotkanie z lodowcem. 10% powierzchni wyspy leży pod lodowcami. I ta wartość systematycznie maleje. Wskutek zmian klimatycznych powierzchnia zajmowana przez lodowce systematycznie się zmniejsza, a niektóre lodowce znikają. Blisko tego Earth Cache można dojść do jęzora lodowca który spływa do doliny. W tej okolicy występują też sezonowe jaskinie lodowe. Jednak wejście do nich bez odpowiedniego przygotowania może być niebezpieczne. Jaskinie lodowe powstają przez ciepłe wyziewy gazów z wnętrza Ziemi. Lodowiec żyje i wraz z nastaniem lata najczęściej jaskinie topią się. Earth Cache pokazuje tempo cofania się lodowca.

Svartifoss  link
W pięknej scenerii słupów bazaltowych erodowanych przez rzekę widzimy następny wodospad. O tej porze roku rozczłonkowane strumyki o mniejszym przepływie zamarzają i oprócz wodospadu mamy też lodospad. Próżno szukać tu pokrytych lodem kotłów eworsyjnych. Rozmiar słupów bazaltowych zależy od tempa stygnięcia lawy.

W bliskiej odległości od Svartifoss można odwiedzić lodowiec Vatnajökull. Widziany z góry jęzor lodowca nie jest gładką taflą lodu a spękaną masą z licznymi szczelinami o niesamowitym niebiesko – zielonym lodem. Ten lodowiec będziemy obserwować też z innego miejsca.


JÖKULHLAUP AT SKEIDARARSANDUR IN 1996 (ICELAND)  link
Jadąc najważniejszą drogą Islandii mijamy wielkie estakady, po których kiedyś prowadziła droga. Dzisiaj droga poprowadzona jest w lekkim oddaleniu, bliżej gruntu tylko nieznacznie wyniesiona ponad polem firmowym. Po drodze mijamy fragment infrastruktury, która została tu przytargana przez wodę uwięzioną w jeziorze w jeziorze subglacjalnym. Powódź spowodowana trzęsieniem ziemi i aktywnością wulkanu Grimsvötn pod lodowcem stopiła lód z lodowca wyrządzając szkody materialne w otoczeniu zanim nie spłynęła do oceanu. Most o długości prawie 900 metrów został zniszczony przez przepływające głazy lodu wielkości domu.

JÖKULSÁRLÓN (ICELAND)  link

Earth Cache obrazuje zmiany klimatu na przestrzeni ostatnich lat. W znanej historii XVII – XVIII wieku obserwowano tu „małą epokę lodowcową” po której nastąpiło gwałtowne ocieplenie i cofnięcie się lodowca. Proces ten odsłonił lagunę oraz jezioro lodowcowe do którego spływają oderwane bryły lodu. Pomiędzy jeziorem lodowcowym a oceanem płynie chyba najkrótsza rzeka Islandii mierząca ponad 1 km długości. Oderwane bryły lodowe dryfują do oceanu a następne siłami fal wyrzucane są na czarną, bazaltową plażę, dając jej nazwę „Diamentowa”.

Fjaðrárgljúfur – The Icelandic canyon link
W innej części tego samego lodowca możemy zaobserwować proces tworzenia się kanionów. Płynąca z lodowa woda o różnej intensywności erodowała skałę oraz zabrała rozdrobniony materiał ze swoim nurtem pozostawiając prawie pionowe , miejscami 100 metrowej wysokości ściany twardszej skały. Proces ten trwał jakieś 2 mln lat, a sam kanion został odsłonięty dziesięć tysięcy lat temu.

Seljalandsfoss  link

Łatwo dostępny wodospad, który słynie z tego, że można przejść pomiędzy spadającą wodą a skałą po której płynie. Charakterystyczną cechą skały jest to, że powstała z wybuchu wulkanu pod lodowcem. Earth Cache opisuje różne minerały powstałe w takich warunkach , w tym szkło wulkaniczne.

GLJUFURARFOSS CANYON (ICELAND)  link
Erf pokazuje różnice erozji klifu ze względu na rodzaj budujących je skał. Miększa skała jest erodowana tworząc pionowe wcięcie o ścianach oddalonych od siebie nieznacznie. Spadająca woda raz z odłamkami skał zabiera i wykrawa w klifu wąski kanion.


Kerið Crater  link

Tak jak bogatsze słownictwo dotyczące odmian śniegu tak i wulkany mają swoje specyficzne nazwy. Jezioro w kraterze wulkanu nad którym widać kalderę, wznoszącą się powyżej „obwódkę”. Jest jedną z najmłodszych na wyspie, a przez to najlepiej zachowana. Jest pozostałością wulkanu który wybuchł, a po opróżnieniu zapadł się w pustą komorę magmy. W lecie jezioro ma turkusową barwę i jest wykorzystywane jako amfiteatr do organizowania imprez z bardzo dobrą akustyką.



Gullfoss (Golden Falls)  link
Choć tak piękny, to po obejrzeniu kilku wodospadów bardziej zastanawiamy się nad merytoryką aniżeli estetyką. Składa się z dwóch kaskad położonych w stosunku do siebie pod kątem. Został wyrzeźbiony w bazaltowych warstwach wulkanicznych. Wpada w głęboki kanion przypominający pęknięcie Ziemi. W tym miejscu miała postać elektrownia ale ostatecznie powstał rezerwat przyrody.


Geysir – powerful hot spring  link
To jedno z najbardziej znanych miejsc z Islandii. Wszystkie na świecie tryskające źródła otrzymały swoją nazwę na cześć nazwy miejscowości w której był odkryty ten pierwszy. Obecnie znane są podobne w USA i Nowej Zelandii.


Jest położony w obszarze geotermalnym, w którym woda z powierzchni Ziemi dociera przez pęknięcia skorupy ziemskiej do magmy. Obecnie znane od stu lat źródło straciło swoją aktywność a przejęło ją pobliskie źródło Strokkur. Gejzer wybucha ponieważ woda termalna wypełniająca kanały zaczyna wrzeć na pewnej głębokości. Zamieniona w parę wodną , która ma znacznie większą objętość niż woda znacznie zwiększa swoje ciśnienie. Po pewnym czasie jest wyrzucana do góry, a ciśnienie osiąga równowagę. I tak co kilka minut. Wraz z parą wodną spod ziemi wyrzucane są inne gazy, w tym siarkowodór. W połączeniu z wodą zamienia się w kwas siarkowy, który rozpuszcza glebę pozostawiając glinę.


Þingvellir – The Mid-Atlantic Ridge  link

O płytach kontynentalnych uczyliśmy się w szkole. Ale żeby zobaczyć jak wygląda brzeg płyty kontynentalnej nie ma za dużo okazji. Islandia leży na styku płyty euroazjatyckiej i północnoamerykańskiej, a ich łączenie to grzbiet środkowoatlantycki. Teoria płyt kontynentalnych oraz ich dryfowania pochodzi z początku XX wieku. A po serii badań naukowych i pomiarów wyjaśniono dlaczego tutaj tak intensywnie wybuchają wulkany, występują trzęsienia ziemi. Płyty się nieuchronnie oddalają od siebie. Kiedyś Islandia rozpadnie się na dwie osobne wyspy. Ale nie prędko. Obok są jeszcze inne erfy z przykładami różnego rodzaju zastygłej lawy wulkanicznej.

Grábrók Crater  link
Jeden z młodszych wulkanów. Wulkan powstaje gdy gorąca magma przenika z ziemi przez pęknięcia w skorupie. Wydostawszy się na zewnątrz styka się z chłodniejszym powietrzem, wodą i zmienia stan skupienia na półpłynny (wtedy też zmienia swoją nazwę na lawa) a następnie na stały, która formuje skały. Dowiemy się tutaj o dwóch rodzajach wulkanów: mających charakter wybuchowy oraz te , które oddają magmę do otoczenia. Różnica zależy od składu chemicznego, w szczególności ilości krzemionki.

Spod ziemi lawa wypływa najczęściej nie jednym kanałem ale kilkoma kanałami. W okolicy jednego wulkanu tworzy się kolka stożków. Sam wybuch wulkanu przynosi zniszczenie w małej odległości od miejsca wybuchu. Jednak dla pobliskich organizmów groźne są wydostające się gazy oraz pyły zasypujące wszystko w około.

Hraunfossar – water from lava  link

Ciekawym zjawiskiem połączenia lawy wulkanicznej w wodospadami można zaobserwować w Hraunfossar. Seria niemal setki wodospadów wypływających spod ziemi. A konkretnie woda wydostaje się na powierzchnię pomiędzy litą skałą a warstwą zastygłej lawy wulkanicznej. Woda z lodowca płynie pod zastygłą lawą prawie kilometr żeby wpaść w tym miejscu do rzeki.

Deildartunguhver  link

Najbardziej wydajne geotermalne źródło na Islandii (180 litrów na sekundę o średniej temperaturze 77 ° C) . Ilość gorącej wody umożliwia ogrzanie dwóch pobliskich miast oddalonych o 70 km (najdłuższa na świecie). Ciepła woda prowadzona jest osobnymi instalacjami do mycia oraz ogrzewania mieszkań. Zimna woda posiada osobną instalację i nadaje się do celów spożywczych.

Skład wody powoduje zamianę gleby w gliniastą oraz wpuszcza unikalne gatunki roślin ciepłolubnych

Kirkjufell  link

Góra jest bardzo znana, występowała w Grze o Tron. Jest przykładem erozji lodowcowej. Jest przykładem Nunataku (podobnie jak góra Ślęża na Dolnym Śląsku). Znajdowała się pomiędzy dwoma lodowcami które wyprofilowały jej kształt. Warstwy osadów pochodzą z wielu erupcji wulkanicznych na przestrzeni milionów lat. W dolnych warstwach góry znaleziony skamieliny – ślady organizmów żywych w początku epoki lodowcowej.


KIRKJUFELLSFOSS  link

Ten Earth Cache opowiada o teorii wodospadów. Cechach, które odróżniają wodospady od siebie. Opisuje składowe które występują w każdym wodospadzie a także czym te składowe się różnią. Przygotowana infrastruktura pozwala zajrzeć tak od góry jak i od dołu. W okresie zimowy, wierzchnia część była zamarznięta a woda płynęła pod zasłaniającym lodem.

Djúpalónssandur  link
Earth Cache pokazuje różne rodzaje skał pochodzenia wulkanicznego. W tym miejscu występują skały o większej zawartości metali aklakicznych i małej zawartości krzemionki. Lawa ukształtowana jest tutaj w przeróżne formacje. Skały bazaltowe pokazują swoją różnorodność. Można zobaczyć lawę mieniącą się różnymi kolorami, np. czerwony kolor to utleniona lawa które reagowała z wodą.

Skały poddawane są procesom erozyjnym tworząc niespotykane kształty, które z kolei są rekwizytami ludowych legend.


The Lóndrangar  link
Nad brzegiem Atlantyku można zobaczyć korki lawowe powstałe z wnętrza wulkanu. Zastygła w stożku lawa, która zamieniła się w twardą skałę bazaltową stanowiła rdzeń wulkanu. Stożek uzypany z lżejszego i mniej odpornego na erozję tufu był powoli zabierany przez morskie fale. W ostateczności zostały same rdzenie, dumnie sterczące nad brzegiem. Ostatecznie i te zostaną zawalone przez morskie fale. Inny los jaki mógł spotkać zastygły bazalt jest wyrzucenie czopu wulkanu do góry, nawet na odległość 20 km.

Niewiele dalej można spotkać inne imponujące formacje sukcesywnie niszczone przez wodę.

Rauðfeldsgjár: Something of a Washout!  link

Ten Earth Cache to połączenie erozji wodnej długiego i wąskiego kanionu z wodospadem / lodospadem. Góra powstała z aktywnej strefy wulkanicznej działającej pod powierzchnią lodowca. Pęknięcia wewnątrz góry są wynikiem naprężeń skały która gwałtownie stygła po zetknięciu się z lodem lodowcowym. Pęknięcia zapewniały ścieżki do spływania wody, która z czasem wydrążyła kanion. Tyle, ze ten kanion nie jest prostopadły do krawędzi góry ale równoległy do niej. Są tu omówione dokładnie procesy erozyjne w obrębie góry jak i w korycie wypływającej z niej rzeki.

Seltún  link

Earth Cache opowiada o procesach źródeł termalnych występujących w obszarze aktywności wulkanicznej. Strumienie błota i gorącej wody wydostają się na powierzchnię razem z gazami z wnętrza Ziemi. Przy czym zawartość tlenku siarki tutaj jest tak duża że kwaśna woda (kwas siarkowy) powoduje krystalizację siarki atomowej.



Jak to działa? Chłodna woda gruntowa wnika do wnętrza szczeliny która jest podgrzewana przez magmę. W drodze na powierzchnię gorąca woda rozpuszcza różne minerały. Wraz ze zbliżaniem się do powierzchni zaczyna wrzeć uwalniając gazy (tlenek węgla, wodór i siarkowodór). Gdy tlenek siarki miesza się z wodą gruntową powstaje kwas siarkowy, który rozpuszcza skały tworząc różnokolorową glinę, a ta buduje charakterystyczne baseny termalne. Czy w gorących źródłach można się kąpać? Tak, ale czasem tylko raz. Można zostać poparzonym wrzącą wodą albo rozpuszczonym w kwasie siarkowym. Ale też są i bezpieczne miejsca.


Bláa lónið – Blue lagoon – Blaue Lagune  link

Zastosowaniem energii termalnej jest pobliska elektrownia. Przegrzana woda która przeszła przez turbiny jest odprowadzana do sztucznego akwenu – laguny powstałej w polu lawy wulkanicznej. Laguna zawdzięcza swój piękny kolor występującym tu marglom.

Lava Field Illahraun  link

Pola lawy rozciągają się dookoła laguny. Jest to obszar płasko położonych strumieni lawy bazaltowej.
Earth Cache uczy jakie są rodzaje lawy, jakie mają szczególne cechy. Omawia różnice pomiędzy magmą a lawą. Zwraca uwagę na lepkość materiału w zależności od jego składu chemicznego.

Gunnuhver  link

To największy i najgorętszy basen błotny na Islandii. Temperatura pod powierzchnią dochodzi do 300 stopni Celsiusa. Obfite wydzielanie pary wodnej skutecznie przesłania drogę dojścia oraz obserwacje. Krater powstał przez odkrywkę podczas wydobycia gliny. W pewnym momencie jego aktywność wzrosła tak bardzo, że uniemożliwiało to dalsze eksploatacje surowców naturalnych.



MIDLINA  link

Połączenie płyt kontynentalnych w tym miejscu widać bardzo dobrze. Pomiędzy Euroazją a Ameryką Północną przerzucono stalowy most. Z prowadzonych pomiarów zbadano, że w tym miejscu płyty kontynentalne oddalają się od siebie 200 cm w ciągu 100 lat. Mówimy tutaj o Dryfie Kontynentalnym.

Islandia jest rajem dla geologów. Można tu łatwo zaobserwować procesy geologiczne które w innych miejscach Ziemi trwały i już się zakończyły. Położona na granicy płyt tektonicznych jest obszarem o dużej aktywności sejsmicznej i wulkanicznej, co z kolei wpływa na krajobraz wyspy. Można tu spotkać nie tylko aktywne źródła termalne z wyziewami gazów , strzelające w górę gejzery, kratery wulkanów (niektóre z nich są nadal aktywne) ale też lodowce, płynące z nich rzeki z wodospadami i wpływające do oceanu, który kształtuje brzeg wyspy. Groźne warunki długo zostają w pamięci w tej krainie Ognia i Lodu. Tytuł jest bardzo subiektywny, bo każdemu może się podobać co innego i pokazuje tylko część wyspy.